واکاوی شرایط دینامیکی، ترمودینامیکی و همدیدی رخداد بارش های سیل آسای ناحیۀ بسیار کم بارش جنوب شرقی ایران

ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است به گونه ای که متوسّط بارش سالانه آن حدود یک سوّم متوسّط بارش سالانه جهان است. قسمت­هایی از پهنۀ بارشی ایران نیز جزء پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق محسوب می شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش های جوی با شدت های بالاست. در این پژوهش، داده­های مربوط به مقدار بارش روزانه 54 ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم­بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای 10 سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم افزار مت ­لبماتریس استاندارد­­شده­ای با آرایش (54٭20824) که سطرهای­ آن نشان دهندۀ تعداد روزها و ستون­های آن نشان دهندۀ آماره­های مربوط به بارش ایستگاه ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه­ها به روش واردو فاصله اقلیدسی، روی این ماتریس تحلیل خوشه ایصورت گرفت و در نهایت 14 رویداد بارشی یک روزه با بزرگی 70 میلی متر، به عنوان روزهای رخداد بارش­های سنگین و سیل آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید مؤثّر در رخداد این بارش­ها، از داده های شش ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مؤلّفه باد مداری و مؤلّفه باد نصف النهاری در عرض جغرافیایی 0 تا 80 درجه شمالی و طول جغرافیایی 0 تا 120 درجه شرقی استفاده شد و نقشه­ها به اندازۀ یاخته­های 5/2٭5/2 درجه قوسی ترسیم شدند. یافته­ها نشان داد که رخداد بارش های سنگین پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده اند ولی در اکثر مواقع رخداد این گونه بارش ها، رویارویی کم­فشار جنب قطبی با کم­فشار سودان-عربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب - جنوب شرق فراهم می­کند. ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است به گونه ای که متوسّط بارش سالانه آن حدود یک سوّم متوسّط بارش سالانه جهان است. قسمت­هایی از پهنۀ بارشی ایران نیز جزء پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق محسوب می شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش های جوی با شدت های بالاست. در این پژوهش، داده­های مربوط به مقدار بارش روزانه 54 ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم­بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای 10 سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم افزار مت ­لب[1] ماتریس استاندارد­­شده­ای با آرایش (54٭20824) که سطرهای­ آن نشان دهندۀ تعداد روزها و ستون­های آن نشان دهندۀ آماره­های مربوط به بارش ایستگاه ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه­ها به روش وارد[2] و فاصله اقلیدسی[3]، روی این ماتریس تحلیل خوشه ای[4] صورت گرفت و در نهایت 14 رویداد بارشی یک روزه با بزرگی 70 میلی متر، به عنوان روزهای رخداد بارش­های سنگین و سیل آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید مؤثّر در رخداد این بارش­ها، از داده های شش ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مؤلّفه باد مداری و مؤلّفه باد نصف النهاری در عرض جغرافیایی 0 تا 80 درجه شمالی و طول جغرافیایی 0 تا 120 درجه شرقی استفاده شد و نقشه­ها به اندازۀ یاخته­های 5/2٭5/2 درجه قوسی ترسیم شدند. یافته­ها نشان داد که رخداد بارش های سنگین پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده اند ولی در اکثر مواقع رخداد این گونه بارش ها، رویارویی کم­فشار جنب قطبی با کم­فشار سودان-عربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب - جنوب شرق فراهم می­کند. [1] -matlab software [2]- ward linkage [3]- euclidean distance [4]- cluster analysis